“In tien jaar tijd zal alles razendsnel veranderen”
Uit onderzoek van adviesbureau BDO van begin 2020 blijkt dat 65 procent van de bedrijven in België al anticipeerde op de klimaatwet voordat die definitief goedgekeurd werd. Het illustreert dat de aankondiging van Ursula von der Leyen om het eerste klimaatneutrale continent te worden, haar effect niet heeft gemist. Benjamin Clarysse, coördinator beleid en projectwerking bij Bond Beter Leefmilieu, geeft tekst en uitleg bij de ambities van Europa.
Susanovamagazine april 2021
Waarom is de Green Deal zo baanbrekend volgens u?
Benjamin Clarysse: “Het is een paradigmashift. En alle sectoren moeten op de kar springen. De Europese Commissie zet daarvoor de grote middelen in: innovatie, taksen, beleidsmaatregelen, investeringen ... Terwijl Europa voorheen voorzichtige stapjes zette om de klimaatverandering aan te pakken, gaat het plots razendsnel. Sommigen onderschatten het misschien nog, maar we zitten echt in het decennium van de versnelling. Er komen heel wat nieuwe technologische doorbraken op ons af die onze samenleving en onze economie voorgoed – en ten goede – zullen veranderen.”
Klimaatwet
De volgende tien jaar zijn dus cruciaal. Want binnen die tijd – zo besliste de Europese Raad in december – moeten we onze uitstoot met 55 procent verminderen ten opzichte van 1990. Eerder stond de teller op 40 procent. Waarom was het nodig om die doelstelling bij te stellen?
“Alle klimaatmodellen geven aan dat we met de huidige doelstelling onmogelijk klimaatneutraal zullen zijn in 2050. Daarom heeft de Europese Commissie de doelstelling opgeschroefd in de klimaatwet. Sommige experts, inclusief het Europees Parlement, vonden dat cijfer trouwens onvoldoende. Zij eisten een vermindering met 65 procent. Daar ging de Europese Raad, waarin alle staats- en regeringsleiders zetelen, echter niet in mee (zie kader Update voor een stand van zaken, red.).”
“In beide gevallen gaat het om een structurele en scherpe daling van de broeikasgasuitstoot. En het is kristalhelder dat we heel hard ons best moeten doen om die daling te realiseren. Volgens inschattingen van de Europese Commissie moeten we zo’n 260 miljard euro of 1,5 procent van het bbp investeren in de transitie. Toch is dat nog altijd een pak minder dan de kosten die gepaard zouden gaan met de gevolgen van de klimaatverandering.”
Wat betekent de klimaatwet concreet voor België en Vlaanderen?
“De uitstootvermindering met 55 procent geldt voor heel Europa. Specifieke targets voor de lidstaten zijn nog niet afgeklopt. Daarover zal nog stevig onderhandeld worden. En daarna volgt onvermijdelijk de verdeling van de inspanningen binnen België.”
“Dat alle sectoren een tandje bij moeten steken, is nog zacht uitgedrukt. Toch kan je het ook positief bekijken. Want de Green Deal biedt bedrijven heel wat kansen. Ondernemingen die investeren in duurzame innovaties, winnen aan respect bij de consument. En bovendien kunnen ze de expertise die ze op het vlak van duurzaamheid opdoen ook elders in de wereld inzetten. Kijk maar hoe Vlaanderen haar expertise rond de bouw van offshore windmolenparken heeft geëxporteerd naar ver buiten Europa. Het is dé manier om onze economie robuuster en toekomstbestendig te maken. Veel bedrijven zijn daar rotsvast van overtuigd. Dat merken we in ons bedrijvennetwerk Energy Saving Pioneers, waarvan de leden ijveren voor een ambitieus Belgisch energiebesparingsbeleid.”
De Green Deal biedt ondernemingen heel wat kansen.
CO2-taks en koolstofgrenscorrectie
Wordt er ook nagedacht over een CO2-taks?
“In de Green Deal erkent Europa het cruciale belang van taxatie voor de klimaattransitie. De Europese Commissie stelde voor om de sectoren ‘gebouwen’ en ‘transport’ op te nemen in het emissiehandelssysteem (ETS, zie kader). Maar de kans is klein dat dat gebeurt. Het ETS wordt de komende maanden wel grondig vertimmerd en aangescherpt. Zo wordt de ambitie van het ETS in lijn gebracht met de doelstelling van 55 procent.”
“Maar ook in België staat een groene fiscaliteit weer hoog op de agenda. Het principe van een klimaatvriendelijke fiscale hervorming volgens het idee dat ‘de vervuiler betaalt’ staat in het federale regeerakkoord. Ook de gouverneur van de Nationale Bank van België pleit voor een koolstofheffing. Wij staan daar als Bond Beter Leefmilieu volledig achter, maar spreken liever van een koolstoftaxshift, een verschuiving van lasten. De opbrengsten van de taks moeten worden aangewend voor sociale en ecologische doeleinden. De middelen kunnen bijvoorbeeld geïnvesteerd worden in beter en goedkoper openbaar vervoer, energierenovaties voor kansengroepen of de opwaardering van de lagere lonen en sociale uitkeringen. Op die manier trekken de zwakkeren in de samenleving niet aan het kortste eind.”
Europese bedrijven zullen enorme investeringen doen om minder broeikasgassen uit te stoten. Ook al levert ons dat op lange termijn veel op, bestaat het risico niet dat ze hun productie naar buiten Europa verhuizen of dat multinationals onze markt overspoelen met niet-duurzame producten?
“Daar heeft de Europese Commissie rekening mee gehouden. Er komt een mechanisme voor koolstofgrenscorrectie (de border adjustment tax, red.). Goederen en diensten die buitenlandse ondernemingen op de Europese markt willen aanbieden, zoals staal en cement, moeten voldoen aan de Green Deal en het klimaatakkoord van Parijs. Is dat niet het geval, dan zijn ze verplicht om een toeslag te betalen.”
“De Green Deal heeft nu al heel wat landen geïnspireerd om de sprong te wagen. Chinees president Xi Jinping kondigde in september 2020 – niet toevallig tijdens de Algemene Vergadering van de VN – aan dat zijn land in 2060 klimaatneutraal wil zijn. Ondertussen hebben een dertigtal landen, waaronder Japan en Zuid-Korea, zich geëngageerd om netto geen broeikasgassen meer uit te stoten tegen 2050. Het akkoord van Parijs was het startschot, maar Europa heeft de klimaatambities met de Green Deal concreet gemaakt.”
Wat is het emissiehandelssysteem (ETS)?
Om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, besloot de EU in 2005 om een specifiek reguleringssysteem voor de industrie- en energiesector in te voeren. De installaties binnen die sectoren moeten voor elke ton CO2 die ze uitstoten een emissierecht indienen. Die rechten kopen bedrijven aan op de veiling. Het aantal rechten is beperkt, maar bedrijven mogen de emissies onder elkaar uitwisselen. Het systeem moet bedrijven aanzetten om duurzame innovaties door te voeren, zodat ze minder emissierechten hoeven te betalen.
De transport-, gebouwen-, landbouw- en afvalsector vallen niet onder de ETS-regeling. Elk land krijgt van Europa nationale emissiedoelstellingen opgelegd voor die non-ETS-emissies.
Update: Europees Parlement en Europese Raad bereiken voorlopig akkoord
We zijn er bijna. Nadat het Europees Parlement en de Europese Raad eerst afzonderlijk hun mening gaven, hebben ze nu een voorlopig akkoord gesloten over de klimaatwet.
Concreet is het volgende beslist:
- de doelstelling van 55 procent minder broeikasgassen tegen 2030 wordt herbevestigd
- er komt een doelstelling voor 2040
- er wordt een wetenschappelijke expertgroep (European Scientific Advisory Board on Climate Change) opgericht, die onafhankelijk advies zal geven
- na 2050 streeft men ernaar klimaatnegatief te worden
- de regels rond landgebruik, verandering in landgebruik en bosbouw (LULUCF) worden herbekeken. Bossen en andere ecosystemen staan erom bekend dat ze CO2 uit te lucht halen en opslaan, het principe van de zogenoemde carbon sinks. De Europese Commissie had in september voorgesteld om de carbon sinks deel te laten uitmaken van de 55-procentdoelstelling. Maar dat betekent in de praktijk dat er 'slechts' 52,8 procent CO2 gereduceerd moet worden en dat we voor de rest rekenen op bomen en andere ecosystemen. Dat werd nu bijgesteld. De 2 procent afkomstig van het LULUCF komt bovenop de reductie met 55 procent.
What's next? De deal gaat nu naar de milieucommissie van het Europees Parlement (Environment, Public Health and Food Safety Committee) en naar de Europese Raad. Daarna wordt het officieel in een wet gegoten.
Bron: Europees Parlement en Europese Commissie