“Bedrijventerreinen zijn een cruciale schakel in de energietransitie”

Bedrijven die hun opgewekte warmte zelf hergebruiken of uitwisselen met andere spelers op het terrein, dat is niet nieuw. Maar in Balgerhoeke gaat de provincie Oost-Vlaanderen nog een stapje verder. Daar zal een ‘E-HUBt’ verrijzen: een bedrijventerrein dat hernieuwbare energie produceert, opslaat en uitwisselt met de ruimere omgeving.

Moira Callens, projectcoördinator Oost-Vlaanderen Energielandschap: “Balgerhoeke is de ideale plek voor een E-HUBt. Het ligt te midden van een zone met meer dan dertig windturbines (Windlandschap Eeklo-Maldegem-Kaprijke, red.). Vlak naast het terrein bevinden zich de afvalenergiecentrale van IVM, een waterzuiveringsinstallatie van Aquafin en een belangrijke hoogspanningspost van Elia. Bovendien wil Eeklo een warmtenet aanleggen dat warmte afneemt van de afvalenergiecentrale IVM. Kortom: Balgerhoeke is een energieknooppunt. En dat willen we ten volle benutten.”

Balgerhoeke is een energieknooppunt. En dat willen we ten volle benutten.

Schakelbord

Balgerhoeke moet dus – naast een bedrijventerrein – een schakelbord worden, dat vraag en aanbod van energie in de omgeving op elkaar afstemt. Om dat concept concreter te maken, stelde de provincie adviesbureau Sweco aan (met Condugo in onderaanneming). Energy consultant Jonas Verstraeten: “Eerst en vooral brachten we vraag, aanbod en (energie-)transportinfrastructuur in de regio in kaart. Daarna bekeken we welke opslag- of omslagmogelijkheden interessant zijn voor een regionaal bedrijventerrein. Gaan we voor energieopslag met batterijen of vehicle-to-grid? Leggen we een warmtenet aan waar Eeklo zijn warmtenet op kan aantakken? Of is waterstof, power-to-methane of power-to-methanol een betere optie, aangezien het terrein vlak bij een belangrijke autosnelweg ligt?”

Alles hangt natuurlijk af van welke bedrijven zich er vestigen. Daarom werkte Sweco verschillende scenario’s uit. “Zo hebben we geanalyseerd waar er nood aan is als er voornamelijk maakbedrijven neerstrijken. In een ander scenario bekeken we de behoeftes van een logistieke cluster. Ook een mix aan bedrijvigheid hebben we onderzocht. Die scenario’s werden in verschillende workshops besproken met de stakeholders.”

Teammanager Daan Ongkowidjojo: “Omdat we de kans hadden om van een blanco blad te starten, hebben we de ideale situatie geschetst. In een tweede fase zullen onze collega’s van BUUR, dat sinds begin dit jaar deel uitmaakt van Sweco, dat scenario vertalen naar concrete voorwaarden die in het provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan of PRUP (een plan waarmee de provincie de ruimtelijke bestemming van een gebied vastlegt, red.) worden opgenomen. Ze zullen rekening houden met mobiliteit, veiligheid, werkgelegenheid …” Aan het einde van dit jaar zal die tweede fase afgerond zijn. In het najaar vindt alvast een participatiemoment plaats. Iedereen kan de startnota van het PRUP dan inkijken en opmerkingen geven.

We bekeken welke opslag- en omslagmogelijkheden interessant zijn voor een regionaal bedrijventerrein.

Future-proof

Het innovatieve karakter van het project kan op veel aandacht rekenen. Toch rijst de vraag waarom de provincie geen bestaande bedrijvencluster onder handen neemt. Callens: “Een terechte vraag. Dat zit zo: de initiële plannen voor een bedrijventerrein in Balgerhoeke zijn al vijftien jaar oud. In het kleinstedelijk gebied Eeklo is de grond afgebakend als een bedrijventerrein. Dat het terrein nog niet ontwikkeld is, heeft te maken met een dispuut met een landbouwer. Dat is nu opgelost en daarom hebben we de procedure opnieuw opgestart. Er is namelijk nog altijd nood aan een bedrijventerrein om de economische ontwikkeling in de omgeving te stimuleren. Natuurlijk beseffen we dat we hiermee een greenfield aansnijden. We zien het echter als een kans om een bedrijventerrein te ontwikkelen dat future-proof is. Doordat we van nul beginnen, kunnen we bepaalde lock-ins vermijden (maatregelen die bijdragen tot het behalen van de klimaatdoelstellingen op korte termijn, maar doelen op langere termijn hypothekeren, red.).”

Sweco ziet eveneens verschillende voordelen. Daan Ongkowidjojo: “Als dan toch een greenfield wordt aangesneden kan je beter van meet af aan synergieën realiseren die op bestaande bedrijventerreinen niet mogelijk zijn. In het PRUP zullen bovendien voorwaarden opgenomen worden voor bedrijven die zich daar willen vestigen. Zo wordt het terrein meteen al duurzaam ingekleurd.”

Sweco stimuleert overigens volop de duurzame omvorming van bedrijventerreinen, onder andere met het project ‘Bedrijventerreinen van de toekomst’ (zie kader).

In het PRUP zullen bovendien voorwaarden opgenomen worden voor bedrijven die zich daar willen vestigen. Zo wordt het terrein meteen al duurzaam ingekleurd.

Energiemakelaar

Ook de provincie heeft plannen om bestaande bedrijventerreinen aan te pakken. “Begin volgend jaar leggen we een ruimtelijke regionale energievisie op tafel”, vertelt Callens. “Het doel is om onze provincie energieneutraal te maken tegen 2040. In die visie zien we voor bedrijventerreinen een cruciale rol weggelegd als ontbrekende schakel in de energietransitie. Ten eerste omdat bepaalde infrastructuur, die nodig is voor de omschakeling van fossiele naar hernieuwbare energie, al is aangelegd. Ten tweede omdat zich op die terreinen vaak bedrijven bevinden met een grote energievraag en opslagcapaciteit. Er zullen dus nog meer E-HUBt’s uit de grond gestampt worden.”

Bedrijvenclusters omvormen tot E-HUBt’s is een hele uitdaging. “We spelen met het idee om energiemakelaars in te schakelen. Die publieke makelaars koppelen (rest)energie van bedrijven aan potentiële energieklanten. Zij vormen zo de drijvende kracht achter de transitie. Samen met verschillende partners hebben we het concept al getest in het Interreg-project DOEN.”